Σκηνή από την ταινία «Σατυρικόν» (1969) του Φεντερίκο Φελίνι, σε δικό του
σενάριο, που βασίζεται στο ομώνυμο έργο του Πετρώνιου
Το μόνο έργο που μας άφησε, το έγραψε πέντε χρόνια προτού πεθάνει και δεν εκδόθηκε ενόσω ζούσε. Είναι το περιβόητο «Σατυρικόν» (61 μ.Χ.). Δεν σώθηκε ολόκληρο: σήμερα έχουμε στα χέρια μας μόνον αποσπάσματα.
Αυτά τα αποσπάσματα μετέφρασε ο Αρης Αλεξάνδρου του «Κιβωτίου». Έχει εκδοθεί από τη «Νεφέλη» του Περικλή Δουβίτσα με τα ακόλουθα βιβλιογραφικά στοιχεία: «Πετρωνίου. Σατυρικόν. Μυθιστόρημα του 1ου μ.Χ. αιώνος. Μεταφρασμένο, προλογισμένο και σχολιασμένο από τον Αρη Αλεξάνδρου προς τέρψιν, διασκέδασιν και συμμόρφωσιν των απανταχού Ελλήνων». Η πρώτη έκδοση του 1985 είναι εξαντλημένη.
Το «Σατυρικόν» θεωρείται το πρώτο ρεαλιστικό μυθιστόρημα και το πρώτο κείμενο ημιαυτόματης γραφής, που προχωρεί βάσει τυχαίων συνειρμών μνήμης μάλλον παρά βάσει προδιαγεγραμμένου σχεδίου. Διαπνέεται από την πρώτη έως την τελευταία σωζόμενη σελίδα του από το μοτίβο της χλιδής, θέμα προσφιλές, έτσι κι αλλιώς, στη λατινική λογοτεχνία. Το θέμα του είναι ένα δείπνο που παραθέτει ο πάμπλουτος (βλέπε νεόπλουτος) Τριμαλχίωνας, πρώην δούλος και νυν απελεύθερος. Οι καλεσμένοι του, εκτός από απελεύθερους σαν κι αυτόν, είναι και ελεύθεροι πολίτες. Στους τελευταίους ανήκει ο μορφωμένος Εγκόλπιος, ο οποίος κρατάει τον ρόλο του αφηγητή στο μυθιστόρημα του Πετρώνιου.
Ο Αρης Αλεξάνδρου μετέφρασε το κορυφαίο ρωμαϊκό βιβλίο με διάθεση πρωτίστως να περάσει καλά
Σ' αυτό το κορυφαίο έργο της λατινικής γραμματείας, ο «αλήτης» Πετρώνιος παρωδεί ποιητές της γλώσσας του, τον Βιργίλιο και τον Οράτιο, ενώ στέκεται με σεβασμό στα παλαιά μεγάλα ελληνικά ονόματα.
Ο αυτοκράτορας Νέρωνας ήταν ο άνθρωπος που σφράγισε τον Ρωμαίο συγγραφέα. Ο πρώτος και ισχυρός άντρας της Ρώμης τον συμπαθούσε και τον ευεργέτησε, διορίζοντάς τον ανθύπατο και ύπατο στη Βιθυνία. Οταν ο Πετρώνιος επέστρεψε στη Ρώμη, ο Νέρων τον ανακήρυξε Διαιτητή της Κομψότητος, δηλαδή αρχιτελετάρχη στα οργιαστικά συμπόσιά του. Ομως, ο συνδαιτυμόνας στα αυτοκρατορικά συμπόσια Τιγγελίνος συκοφάντησε τον Πετρώνιο, με αποτέλεσμα ο συγγραφέας του «Σατυρικού» να πέσει σε δυσμένεια.
Ο Νέρωνας έδωσε την εντολή να τον σκοτώσουν· ο Πετρώνιος πρόλαβε τους δημίους του, αυτοκτονώντας με τον ακόλουθο τρόπο: άνοιξε τις φλέβες του, τις ξανάκλεισε και τις ξανάνοιξε πολλές φορές, αιμορραγώντας σιγά σιγά. Τις τελευταίες στιγμές της ζωής του δεν μιλούσε με τους φίλους του για την αθανασία της ψυχής, αλλά άκουγε μουσική και διηγούνταν αισχρές ιστορίες.
«Βλέπω τον Πετρώνιο», αναφέρει ζωντανεμένα και ζωντανά στον πρόλογο ο Αρης Αλεξάνδρου, «να κάθεται και να γράφει, όχι επειδή αγανάχτησε ξαφνικά βλέποντας να περισσεύει γύρω του η διαφθορά, η στενομυαλιά και ο παραλογισμός, όχι γιατί θέλησε να στιγματίσει την τότε κοινωνία και να τη διορθώσει, μα γιατί απλούστατα όλη αυτή η ιστορία πολύ τον διασκέδαζε, πολύ τη γλένταγε».
Ο μεταφραστής μάς ζητεί να μη βγάλουμε ποτέ από το μυαλό μας ότι ο Πετρώνιος δεν υπήρξε ποτέ ένα «εγκεφαλικό ζώο»: «Το κέφι του έκανε ο άνθρωπος, ζουζούνια έπιανε, σκαθάρια και πεταλουδίτσες (της μέρας ή της νύχτας) και τα καρφίτσωνε όλα αυτά, χωρίς μεγάλη τάξη, στη συλλογή του. Μα δόξα να 'χει ο Γιαραμπής, δεν άρχισε ούτε κατάντησε σχολαστικός εντομολόγος. Δεν πήρε ποτέ στα σοβαρά την ασχολία του, το 'ξερε πως είναι ένα χόμπι, ειρωνευότανε ο ίδιος τον εαυτό του ή τους ήρωες του».
Ο Λατίνος ποιητής «χτύπησε» τον παντοδύναμο της εποχής του Νέρωνα και την αυλή του, επιλέγοντας τον «γλυκό» τρόπο της υπόγειας πλαγιοκόπησης. Σημειώνει επ' αυτού ο Αρης Αλεξάνδρου: «Κι αν τύχαινε να θυμηθεί τους ισχυρούς της ημέρας -είτε γιατί τους γνώρισε είτε γιατί άκουσε να μιλάνε για δαύτους- τους τα 'σουρνε κι αυτωνών, με τρόπο τόσο έμμεσο, που ακόμα και οι ίδιοι να μην το πάρουνε χαμπάρι, και έτριβε τα χέρια του γράφοντας (αυτό ακριβώς τον βλέπω να προφταίνει και τα δύο, σαν ταχυδακτυλουργός), γιατί θα πρέπει να είχε έτοιμη την απάντηση που θα έδινε στον Νέρωνα, λόγου χάρη: "Μα πώς σου πέρασε αυτή η ιδέα, πολυχρονεμένε μου Βεζίρη; Μην το ξαναπείς, γιατί μόνο όποιος έχει τη μύγα, μυγιάζεται"». *
|
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου